Z treści uzasadnienia senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o koronawirusie wynika, że celem tego projektu jest wprowadzenie narzędzi, które pozwolą zminimalizować negatywne skutki epidemii dla polskiej gospodarki, a w szczególności dla mikroprzedsiebiorców i małych przedsiębiorców. W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że wielu przedsiębiorców nie ze swojej winy znalazło się w bardzo trudnej sytuacji finansowej, część z nich utraciła albo wkrótce utraci płynność finansową. Sytuacja epidemiologiczna skutkuje tym, że przedsiębiorcy nie są w stanie realizować zawartych umów albo umowy takie nie mogą być realizowane należycie (np. z wskutek problemów z dostawami), nowe umowy nie są zawierane, a dotychczasowe wypowiadane. Przedsiębiorcy nie byli w stanie przewidzieć ryzyka, a tym samym należycie się przed nim zabezpieczyć
Zmiennie ulec ma artykuł 3 ustawy o koronawirusie uprawniający pracodawcę do wydania pracownikowi polecenia wykonywania pracy zdalnej. Nowe brzmienie ma dookreślić uprawnienia pracodawcy w tym zakresie, które w aktualnym stanie prawnym są dość ogólne i nieprecyzyjne. Poniżej nowe brzmienie przepisu:
1) W celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania, jeżeli wykonywanie pracy poza takim miejscem jest możliwe (praca zdalna).
2. Pracodawca, polecając pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej:
1) uzgadnia z pracownikiem miejsce jej wykonywania;
2) wyznacza okres jej wykonywania
– uwzględniając stopień zagrożenia rozprzestrzenianiem się COVID-19 na danym obszarze.
2. Organizację i porządek w procesie pracy zdalnej oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników ustala pracodawca w regulaminie pracy albo w poleceniu o powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy zdalnej. Do regulaminu pracy w zakresie określonym w zdaniu poprzednim, nie stosuje się art. 9 ustawy z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, 1043 oraz 1495).
3. Pracodawca ma prawo kontrolować wykonywanie pracy zdalnej oraz żądać od pracownika informacji o jej wynikach.”
Po art. 3 planowane jest wprowadzenie art. 3a, który znacznie może ułatwić pracodawcom zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie pracy, co umożliwi skuteczniejszą walkę z pandemią koronawirusa. Wątpliwości, co do przetwarzania danych osobowych, o których pisaliśmy tu:
poprzez wprowadzenie do ustawy o koronawirusie art. 3a mogą zostać przynajmniej częściowo rozwiązane. Proponuje się bowiem wprowadzenie przepisu (treść poniżej), który daje pracodawcy prawo do między innymi żądania od pracownika informacji o tym czy przebywał w ostatnim czasie w miejscu zagrożonym zakażeniem COVID-19, kontrolowania stanu zdrowia pracownika przed dopuszczeniem go do pracy, w szczególności przez pomiar temperatury ciała pracownika, a także wprowadzenia w miejscu pracy dodatkowych wymagań sanitarnych lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Proponowany przepis nie obejmuje jednak współpracowników świadczących na rzecz pracodawcy usług na podstawie umów cywilnoprawnych. Nie uprawnia on również do odbierania od gości zakładu pracy informacji o ich ewentualnym pobycie w ostatnim czasie kraju zagrożenia koronawirusem.
Proponowane brzmienie art. 3a:
„W celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca ma prawo:
1) żądać od pracownika informacji o tym czy przebywał w ostatnim czasie w miejscu zagrożonym zakażeniem COVID-19;
2) żądać od pracownika, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, iż jest zakażony COVID-19, lub który przebywał ostatnio w miejscu zagrożonym zakażeniem COVID-19, aby poddał się niezbędnym badaniom lekarskim; badania lekarskie są świadczeniami opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 9;
3) kontrolować stan zdrowia pracownika przed dopuszczeniem go do pracy, w szczególności przez pomiar temperatury ciała pracownika;
4) wprowadzić w miejscu pracy dodatkowe wymagania sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy;
5) delegować pracownika do miejsca zagrożonego COVID-19 wyłącznie w niezbędnych przypadkach oraz za zgodą pracownika.”
Z proponowanego przepisu wynika zatem również, że pracodawca ma być uprawniony do skierowania pracownika na dodatkowe badania przed dopuszczeniem go do pracy w sytuacji, gdy pojawi się uzasadnione podejrzenie, że może być on zakażony COVID-19 lub gdy przebywał ostatnio z miejscu zagrożonym zarażeniem koronawirusem. Tak sformułowany przepis rozwiewa zatem wątpliwości, co do możliwości skierowania pracownika na badania w sytuacji, gdy dysponuje on ważnymi badaniami okresowymi w rozumieniu art. 229 Kodeksu pracy. Nowe uprawnienie pracodawcy stoi zatem w opozycji do radykalnego stanowiska Państwowej Inspekcji Pracy, która w swoich wyjaśnieniach w sprawie koronawirusa wskazała, że pracodawca nie ma żadnych możliwości aby skierować pracownika na badania, w sytuacji, gdy dysponuje on ważnymi badaniami okresowymi. Dodać należy, że badania, o którym mowa w proponowanym przepisie są świadczeniami opieki zdrowotnej wykonywanymi w ramach czynności związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
Mając na uwadze proponowane uprawnienie pracodawcy w zakresie prawa do wykonywania pomiaru temperatury ciała pracowników wskazać należy, że podstawą do przetwarzania danych o stanie zdrowia będzie zatem wspomniany przez nas w poprzednim artykule na temat koronawirusa art. 9 ust. 2 lit. b RODO który stanowi, że przetwarzanie danych wrażliwych jest możliwe, jeśli:
Przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązków i wykonywania szczególnych praw przez administratora lub osobę, której dane dotyczą, w dziedzinie prawa pracy, zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej, o ile jest to dozwolone prawem Unii lub prawem państwa członkowskiego, lub porozumieniem zbiorowym na mocy prawa państwa członkowskiego przewidującymi odpowiednie zabezpieczenia praw podstawowych i interesów osoby, której dane dotyczą.
Proponowana treść art. 3a ustawy o koronawirusie, daje zatem pracodawcy wprost możliwość do zastosowania art. 9 ust. 1 lit. b RODO, jako przesłanki przetwarzania danych o stanie zdrowia pracowników.
Proponowane przez Senat zmiany w ustawie o koronawirsuie nie dają jednak pracodawcom legitymacji do stosowania tych zasad do osób, które świadczą na ich rzecz usługi na podstawie umów cywilnoprawnych, dlatego też ustawodawca w ocenie autorów powinien rozszerzyć katalog osób, od których pracodawca może żądać informacji, o których mowa w proponowanym art. 3a oraz, od których może żądać poddania się dodatkowym badaniom lekarskim w tym badaniu temperatury ciała.
Abstrahując od powyższego, pracodawca, ma być również uprawniony do wystąpienia z wnioskiem do okręgowego inspektora pracy o wydanie decyzji o czasowym zawieszeniu działalności zakładu pracy. Inspektor na wydanie decyzji będzie miał 3 dni, a brak rozpatrzenia wniosku w terminie skutkować ma jego uwzględnieniem. Podstawą takiego działania będzie art. 3b (treść poniżej), który ma być dodany do ustawy o koronawirusie:
„Pracodawca może wystąpić do okręgowego inspektora pracy z wnioskiem o wydanie decyzji o czasowym zawieszeniu działalności zakładu pracy w przypadku, gdy liczba pracowników skierowanych do wykonywania pracy poza miejscem jej stałego wykonywania, o której mowa w art. 3, przekracza 20% stanu zatrudnienia w zakładzie pracy, albo bez względu na tę liczbę – z uwagi na specyfikę zakładu pracy – powoduje to niemożność lub znaczące utrudnienia w jego funkcjonowaniu.”
Zmianie ulec ma również okres, za który ma być wypłacany zasiłek w przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem żłobka, szkoły lub przedszkola z 14 do 21 dni (art. 4 ust. 1 ustawy o koronawirusie).
W celu zmniejszenia obciążeń finansowych pracodawców w przypadku obowiązkowej hospitalizacji pracownika albo poddania go kwarantannie z powodu COVID-19 projekt przewiduje zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłaty wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. W takim przypadku wynagrodzenie to będzie wypłacane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Istotne z punktu widzenia pracodawcy są również proponowane: art. 14a i 14b, które stanowią o uprawnieniach przedsiębiorców do otrzymania rekompensaty z tytułu czasowego ograniczenia działalności przedsiębiorcy oraz pożyczek na bieżącą działalność, w szczególności gdy pracodawca poniósł szkodę z powodu koronawirusa w związku z prowadzoną działalnością, która związana jest z organizacją targów, wystaw i kongresów lub jest to działalność rozrywkowa i rekreacyjna lub przedsiębiorca zajmuje się organizują wystaw tematycznych i imprez plenerowych.
Ponadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek przedsiębiorcy, który z powodu COVID-19 znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, będzie mógł odroczyć termin płatności należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz rozłożyć należność na raty.
Projekt zakłada również szereg innych regulacji skierowanych do poszczególnych podmiotów z różnych sektorów gospodarki np. podmiotów z branży farmaceutycznej.
Podsumowując wskazać należy, że proponowane zmiany w ustawie o koronawirusie wymagają jeszcze uzupełnienia. W ocenie autora, dodać należy również uprawnienie pracodawcy do pozyskiwania informacji od współpracownika świadczącego na rzecz pracodawcy usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz od gości zakładu pracy o ich pobycie w miejscu zagrożenia COVID-19 oraz informacji o ewentualnym kontakcie z osobą zarażoną. Ponadto pracodawca powinien być również uprawniony do przeprowadzenia pomiarów temperatury ciała wszystkich osób wchodzących na teren zakładu pracy, zarówno pracowników, współpracowników jak również gości zakładu pracy.
Takie rozwiązanie rozwiałoby wątpliwości pracodawcy, co do podstaw przetwarzania informacji o pobycie w miejscu zagrożenia COVID-19, którą to informację na tę chwilę można przetwarzać legalizując ten proces w oparciu o zgodę podmiotu danych lub prawnie uzasadniony interes administratora. Przetwarzanie danych nt. zdrowia, po wprowadzeniu zmian odbywałoby się wówczas na podstawie art. 9 ust. 1 lit. b RODO w zw. z art. 207 § 1 i 2 ust. 1 Kodeksu pracy w zw. z proponowanym art. 3a ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – uzupełnionym o kwestie, o których mowa w niniejszym artykule.
Przedmiotowy projekt wraz z uzasadnianiem znajdziecie Państwo na stronie internetowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-117-2020/$file/9-020-117-2020.pdf.
Projekt w dniu 16 marca 2020 r. został skierowany do opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu oraz Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu.
adw. Piotr Stankiewicz