Obowiązki związane z rejestracją indywidualnej działalności gospodarczej reguluje w tej chwili ustawa z dnia 6 marca 2018 roku o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, z której artykułu 5 ust. 1 pkt. 6 wynika, że wskazać obligatoryjnie należy jedynie adres do doręczeń, przy czym nie ma aktualnie obowiązku wskazania stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej, co jest zapewne spuścizną nieustająco rozwijających się nowych technologii, dzięki którym, coraz więcej osób może wykonywać swoją pracę z każdego miejsca na świecie, w którym jest dostęp do Internetu oraz z faktu, iż wiele osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze świadczy usługi bezpośrednio w siedzibach swoich klientów.
W związku z powyższym pojawia się pytanie, jaki adres powinno wskazywać się w treści umowy, którego stroną jest przedsiębiorca nieposiadający stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej. Wydawać by się mogło, że odpowiedzi na tak postawione pytanie należy poszukiwać w ordynacji podatkowej lub ustawie o rachunkowości, bowiem taki kontrahent musi odprowadzać podatki i należy ustalić chociażby właściwość urzędu skarbowego, któremu podlega. To dobry kierunek, aczkolwiek odpowiedź na to pytanie znajduje się już w samym formularzu CEIDG-1, służącym do rejestracji działalności gospodarczej, bowiem w poz. 10.2 ww. formularza przedsiębiorca ma możliwość wskazania stałego miejsca prowadzenia działalności bądź zaznaczenia jego braku. Poniżej ww. fragmentu formularza, znajduje się formuła, która rozwiewa nurtujące nas wątpliwości:
W przypadku brak stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej do celów podatkowych przyjęty zostanie adres zamieszkania.
W związku z powyższym na gruncie prawa podatkowego określenie właściwości US do celów podatkowych, odbywać się będzie w oparciu o miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. W art. 17 § 1 Ordynacji Podatkowej czytamy, że jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania podatnika, co w związku z brakiem zapisów w tym zakresie chociażby w ustawie PIT znajdzie zastosowanie.
Podobne założenia wynikają z ustawy VAT, która nie wyjaśnia, co należy rozumieć poprzez stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Odpowiedzi na to pytanie można jednak poszukać w Rozporządzeniu Rady (UE) nr 282/2011, gdzie odnajdziemy pewne definicje odnoszące się do przepisów podatku VAT obowiązujących każde państwo członkowskie UE.
Zgodnie z art. 11 rozporządzenia: stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
W rezultacie na gruncie podatku VAT stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej to miejsce inne niż siedziba działalności podatnika. Ustawa VAT nie wyjaśnia, co należy rozumieć poprzez siedzibę działalności gospodarczej, jednak przyjmuje się, że w przypadku osoby fizycznej prowadzącej firmę miejscem tym będzie adres zamieszkania.
Potwierdza to choćby wyrok WSA w Warszawie z 4 listopada 2015 roku (sygn. akt III SA/Wa 239/15): siedzibą osoby fizycznej w zakresie podatku od towarów i usług jest jej miejsce zamieszkania.
W konsekwencji, na gruncie podatku VAT, w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, właściwość organów podatkowych określa się również w oparciu o miejsce zamieszkania podatnika.
Podsumowując, wskazać należy, że rekomendowanym rozwiązaniem w sytuacji, gdy kontrahent nie ma stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej jest umieszczanie w komparycji umów adresów zamieszkania kontrahenta, bowiem jest to niezbędne do realizacji umowy, chociażby z uwagi na konieczność wystawiania FV za świadczone na rzecz kontrahenta usługi, w której wskazać należy adres zamieszkania podatnika zgodnie z treścią art. 106e ust. 1 ustawy VAT.
adw. Piotr Stankiewicz