Zasadą jest, że przekazywanie pacjentom informacji o ich stanie zdrowia na sali chorych powinno być ograniczone do minimum, w szczególności na salach wieloosobowych, zgodnie z zasadą minimalizacji danych. Ministerstwo Cyfryzacji odnosząc się do przedmiotowego problemu wskazało na dwa rodzaje sytuacji. W pierwszej kolejności mamy do czynienia z komunikacją personelu medycznego z pacjentem, niezwiązaną z wykonywaniem czynności medycznych, przejawiającą się w pytaniach o samopoczucie i dolegliwości oraz w informowaniu pacjentów o procesie leczenia i diagnozie. Tego typu rozmowy powinny się odbywać zdecydowania w gabinecie lekarskim lub innym odizolowanym pomieszczeniu, bez udziału innych pacjentów oraz osób nieuprawnionych, oczywiście o ile pozwala na to stan zdrowia pacjenta. Przy rozmowie może być obecna, za zgodą pacjenta, np. osoba bliska lub członek rodziny.
Drugi rodzaj komunikacji odnosi się bezpośrednio do realizacji czynności medycznych w stosunku do pacjentów i przejawia się w rozmowie na temat wyników konkretnych badań, zmianie leków czy planowanych badaniach medycznych i odbywa się podczas tzw. obchodów na sali chorych. W trakcie obchodu lekarskiego lub pielęgniarskiego na sali mogą przebywać wyłącznie osoby uprawnione, tj. personel medyczny, opiekun faktyczny lub opiekun ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody. Na życzenie pacjenta w trakcie obchodu może być obecna osoba bliska z zastrzeżeniem, że w przypadku obchodu opuszcza salę chorych, jeżeli omawiany jest stan zdrowia innego pacjenta. W przypadku, gdy rozmowa o stanie zdrowia pacjenta związana jest bezpośrednio z ratowaniem życia bądź zdrowia i nieprzeprowadzenie rozmowy w trybie bezzwłocznym mogłoby narazić pacjenta na uszczerbek na zdrowiu lub śmierć, możliwe jest przeprowadzenie takiej rozmowy w każdym miejscu bez względu na obecność innych osób.
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz z ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych.
Oznacza to, że placówka medyczna obowiązana jest wdrożyć takie procedury organizacyjne, dzięki którym będzie możliwe prowadzenie rozmów z pacjentami na temat ich stanu zdrowia na osobności.
Jeżeli natomiast, stan zdrowia pacjenta uniemożliwia przeprowadzenie takiej rozmowy poza salą chorych, na pierwszym miejscu stawia się prawo pacjenta do uzyskania informacji o stanie zdrowia, co oznacza, że w czasie takiej rozmowy osoby odwiedzające oraz pozostali pacjenci, jeżeli pozwala im na to stan zdrowia powinny opuścić salę chorych. Jeżeli u pacjenta, któremu przekazujemy informacje są osoby odwiedzające, to także powinny opuścić salę chorych, chyba że pacjent wyraża zgodę na ich pozostanie.
Jeżeli na sali pozostają inni pacjenci to przekazywanie informacji powinno odbywać się w sposób uniemożliwiający „podsłuchanie” rozmowy przez pozostałych pacjentów. Można wykorzystać do tego parawan, odpowiednio ściszyć ton głosy lub zbliżyć się do chorego, z którym prowadzi się rozmowę. Drzwi do sali chorych powinny być wówczas zamknięte. Jeżeli u pacjenta, któremu przekazujemy informacje są osoby odwiedzające, to także powinny opuścić salę chorych chyba, że są to osoby bliskie wskazane w art. 21 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a pacjent zezwala na pozostanie tych osób na sali i przekazywanie również im informacji o stanie zdrowia pacjenta. Na sali mogą pozostać również opiekunowie prawni pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego oraz niezdolnego. do wyrażania świadomie swojej woli.
Inne osoby wykonujące zawód medyczny, nie będące lekarzami mogą pozostać na sali chorych bez zgody pacjenta, jeżeli znajduje do nich zastosowanie art. 36 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, odnoszący się bezpośrednio do zasady poszanowania godności i intymności pacjenta, zgodnie z treścią którego:
Do klinik i szpitali akademii medycznych, medycznych jednostek badawczo-rozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych nie stosuje się art.22 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. oprawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
W tym miejscu dodać należy, że z Kodeksu Etyki Lekarskiej wynika, że każdorazowo niezależnie od tego co wskazano wyżej, lekarz powinien uzyskać zgodę pacjenta na udział studentów w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i trzeba na to zwrócić szczególną uwagę, bowiem w praktyce często takiej zgody od pacjenta się nie pobiera.
Przechodząc do drugiej części postawionego na wstępie pytania, trzeba jednoznacznie stwierdzić, że lekarz nie powinien na sali chorych zwracać się po imieniu i nazwisku do pacjenta, a nawet po samym nazwisku. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy lekarz w inny sposób nie jest w stanie zidentyfikować pacjenta lub wymaga tego nagła czynność medyczna związana z ratowaniem życia i zdrowia pacjenta. Niedopuszczalne jest zatem używanie zwrotów „Panie Kowalski” czy „Pani Nowak”, które można zastąpić zwrotem „Panie Janie” czy „Pani Małgosiu”.
Zgodnie z art. 36 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej, pacjentów zaopatruje się w znaki identyfikacyjne. Znak identyfikacyjny zawiera informacje pozwalające na ustalenie m.in. imienia i nazwiska oraz daty urodzenia pacjenta. Jedynie w przypadku uzasadnionym stanem zdrowia, można podjąć decyzję o odstąpieniu od zaopatrywania tego pacjenta w znak identyfikacyjny. Informację w tym zakresie wraz z podaniem przyczyn odstąpienia zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta zgodnie z art. 36 ust. 3a ustawy o działalności leczniczej. Zasadą powinna być zatem identyfikacja pacjenta na podstawie ww. znaku np. wskazane na opasce. Warunki, sposób i tryb zaopatrywania pacjentów szpitala w znaki identyfikacyjne oraz sposób postępowania w razie stwierdzenia ich braku zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r., wydanym na podstawie art. 36 ust. 6 ustawy o działalności leczniczej. Celem tych przepisów jest zatem uniemożliwienie identyfikacji pacjenta przez osoby postronne – nieuprawnione. Powyższe przesądza o tym, że przyjęcie zasady zwracania się do pacjenta przez personel medyczny po imieniu i nazwisku, byłoby niezgodne z celem jaki wynika z przywołanych przepisów.
adw. Piotr Stankiewicz