Odpowiadając na zadane pytanie należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czy przejęcie praw i obowiązków korzystającego z umowy leasingu skutkuje wejściem w prawa i obowiązki wynikające z ubezpieczenia przedmiotu leasingu zawartej przez pierwotnego korzystającego. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Wejście w prawa i obowiązki korzystającego z umowy leasingu przez osobę trzecią następuje na podstawie ogólnych przepisów kodeksu cywilnego o przelewie (cesji) wierzytelności (art. 509 § 1 k.c.) oraz przejęciu długu (art. 519 § 1 k.c.). Brak jest natomiast podstawy do przyjęcia, że w przypadku cesji praw oraz przejęcia obowiązków, prowadzącego w istocie do zmiany korzystającego, aktualny korzystający staje się również stroną umów ubezpieczenia OC i AC dotyczących pojazdu mechanicznego zawartych przez poprzedniego korzystającego. Ze względu na odmienny charakter ubezpieczeń OC i AC oraz regulacji ich dotyczących konieczne jest przedstawienie skutków prawnych zmiany korzystającego w umowie leasingu w dwóch osobnych punktach.
Ubezpieczenie AC
W przeciwieństwie do umowy ubezpieczenia OC umowa auto-casco jest w świetle polskiego prawa ubezpieczeniem dobrowolnym, choć wymaganym przez przedsiębiorców leasingowych (finansujących) przy zawieraniu umów leasingu z korzystającymi. Jest to również umowa ściśle związana z osobą ubezpieczającego. Jeżeli zatem umowę ubezpieczenia AC zawarł z ubezpieczycielem poprzedni korzystający (leasingobiorca), to z chwilą dokonania przeniesienia praw i obowiązków w umowie leasingu na nowego korzystającego umowa AC wygasa. Brak jest przy tym podstaw do żądania kontynuacji umowy zawartej przez poprzedniego korzystającego przez drugiego z korzystających, na podstawie art. 823 k.c. Zgodnie z art. 823 § 1 k.c. w razie zbycia przedmiotu ubezpieczenia prawa z umowy ubezpieczenia mogą być przeniesione na nabywcę przedmiotu ubezpieczenia. Przeniesienie tych praw wymaga zgody ubezpieczyciela, chyba że umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej. Przesłanką przeniesienia praw i obowiązków z umowy ubezpieczenia na podstawie komentowanego przepisu jest zatem „zbycie przedmiotu ubezpieczenia”, które jednak nie ma miejsca w przypadku zmiany osoby korzystającego w umowie leasingu. Cesja praw i obowiązków z umowy leasingu na nowego korzystającego nie skutkuje bowiem zbyciem przedmiotu ubezpieczenia, którego właścicielem pozostaje finansujący (leasingodawca). W związku z wstąpieniem w prawa i obowiązki przez nowego korzystającego będzie on zobowiązany do zawarcia nowej umowy ubezpieczenia AC, na warunkach przedstawionych w OWL finansującego. Tym samym brak jest podstaw do ujawnienia nowemu korzystającemu polisy AC dotyczącej przedmiotu leasingu, zawartej przez poprzedniego korzystającego, gdyż nie był on stroną tej umowy i nie posiada interesu prawnego w ich uzyskaniu.
Ubezpieczenie OC
W przeciwieństwie do umowy ubezpieczenia AC ubezpieczenie OC pojazdów mechanicznych jest ubezpieczeniem obowiązkowym, a sukcesja praw i obowiązków z tej umowy ubezpieczenia jest uregulowana w sposób autonomiczny. Stosownie do art. 31 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (zwanej dalej ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych) w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy. Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. Stosownie do art. 30 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w razie zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przez posiadacza pojazdu mechanicznego niebędącego właścicielem tego pojazdu, prawa i obowiązki tego posiadacza, wynikające z zawartej umowy ubezpieczenia, przechodzą na właściciela pojazdu mechanicznego z chwilą, gdy posiadacz utracił posiadanie tego pojazdu na rzecz właściciela. Umowa ubezpieczenia ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że właściciel pojazdu mechanicznego wypowie ją na piśmie. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. Należy w związku z tym przyjąć, że w przypadku zwrotu przedmiotu leasingu finansującemu przez poprzedniego korzystającego, w związku z realizacją cesji praw i obowiązków z umowy leasingu, na finansującego przechodzą wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umowy OC przedmiotu leasingu, zaś Finansujący posiada uprawnienie do wypowiedzenia umowy OC.
W tej sytuacji należy wyróżnić dwa możliwe warianty. W przypadku wypowiedzenia umowy OC zawartej przez finansującego i zawarcia nowej umowy OC przez finansującego jako ubezpieczającego i ubezpieczonego, lub też zawarcie umowy ubezpieczenia przez nowego korzystającego, ten nowy korzystający nie będzie posiadał uprawnienia do żądania ujawnienia treści polisy uprzednio zawartej umowy ubezpieczenia OC. W przypadku natomiast braku wypowiedzenia przez finansującego umowy ubezpieczenia OC zawartej przez poprzedniego finansującego, ochrona ubezpieczeniowa z tej umowy trwać będzie do końca okresu ubezpieczenia. W tej sytuacji również brak będzie podstaw do ujawnienia treści polisy OC na rzecz nowego korzystającego, gdyż jedynym uprawnionym i zobowiązanym z umowy OC zawartej przez dotychczasowego korzystającego będzie finansujący. Brak jest natomiast podstawy prawnej zobowiązującej finansującego do przekazania treści polisy nowemu korzystającemu. W związku z powyższym należy dojść do przekonania, że samo przejście praw i obowiązków z umowy leasingu na nowego korzystającego (zmiana osoby korzystającego) nie uprawnia tego nowego korzystającego do żądania wydania lub ujawnienia mu treści polisy zawartej przez dotychczasowego korzystającego.
Obowiązki wydania polisy w związku z przejściem prawa własności
W przedstawionym stanie faktycznym należy jednak mieć na uwadze, że osoba ubiegająca się o wydanie przedmiotowej polisy stała się właścicielem pojazdu mechanicznego będącego uprzednio przedmiotem leasingu. Stosownie do art. 32 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych posiadacz pojazdu mechanicznego, który przeniósł prawo własności tego pojazdu, jest obowiązany do przekazania posiadaczowi, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz do powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń, w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o fakcie przeniesienia prawa własności tego pojazdu i o danych posiadacza, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu. W przypadku zatem przejścia prawa własności pojazdu będącego przedmiotem leasingu, po zakończeniu trwania umowy leasingu, z finansującego na nowego korzystającego, finansujący jest zobowiązany do przekazania tej osobie dowodu zawarcia umowy ubezpieczenia OC, co z kolei prowadzi do wniosku, że osoba ta jest uprawniona do otrzymania polisy tego ubezpieczenia. Należy przy tym mieć na uwadze, że zobowiązanie to dotyczy jedynie polisy OC ważnej w dacie przejścia prawa własności pojazdu mechanicznego. Przepis art. 32 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie dają zatem podstawy do żądania wydania przez finansującego korzystającemu nabywającego własność pojazdu, wszystkich poprzednich polis ubezpieczenia OC zawartych w trakcie trwania umowy leasingu, przez poprzednich korzystających.
Michał Pęczkowski- Radca Prawny