Badania statystyczne trzeba prowadzić z poszanowaniem zasad ochrony danych osobowych. Muszą ich przestrzegać wszystkie podmioty zaangażowane w realizację tego ważnego zadania publicznego – taką tezę postawił Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (dalej: PUODO).
Podstawą prawną do udostępnienia danych na potrzeby badań statystycznych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny (dalej: GUS) są przepisy z zakresu statystyki publicznej. Uprawniają one jedynie administratorów danych osobowych do udostępniania danych, którymi dysponują zgodnie z prawem, dla realizacji ściśle wyznaczonych celów, z poszanowaniem zasad określonych w art. 5 RODO, w tym przede wszystkim zasadą proporcjonalności, minimalizacji oraz ograniczenia czasowego.
O powyższym PUODO przypomniał opiniując projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniający rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2021.
Przedmioty projekt rozporządzenia zakłada, że gminy na potrzeby badań statystycznych będą przekazywały do GUS dane właścicieli nieruchomości w rozumieniu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ich współmałżonków, którzy składają deklaracje dotyczące wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub korekty tych deklaracji.
PUODO podkreślił, że nie widzi podstawy prawnej ku temu, żeby przekazywane do GUS dane obejmowały również współmałżonka. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 4 ww. ustawy za właściciela nieruchomości uznaje się również współwłaściciela, użytkownika wieczystego oraz jednostkę organizacyjną i osobę posiadającą nieruchomość w zarządzie lub użytkowaniu, a także inny podmiot władający nieruchomością. Zatem wyłącznie od osób wskazanych w ww. przepisie rada gminy, na podstawie art. 6m ust. 1b przedmiotowej ustawy, może domagać się podania: imienia i nazwiska lub nazwy właściciela nieruchomości oraz adresu miejsca zamieszkania lub siedziby, adresu nieruchomości oraz danych stanowiących podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, numeru telefonu właściciela, adresu e-mail właściciela, innych informacji niezbędnych do wystawienia tytułu wykonawczego, informacji, które dotyczą posiadania kompostownika przydomowego i kompostowania w nim bioodpadów.
W związku z powyższym PUODO odniósł się krytycznie do pozyskiwania danych małżonków właściciela nieruchomości (współwłaściciela, użytkownika wieczystego, zarządcy nieruchomości itd.) o ile taki współmałżonek sam nie jest jednym z ww. podmiotów.
PUODO wskazał, że takie podejście jest próbą obejścia przez GUS przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które regulują pozyskiwanie danych właścicieli nieruchomości i nie może być uznane za zgodne z zasadami ochrony danych osobowych wyrażonymi w RODO, przede wszystkim z zasadą legalizmu i zasadą minimalizacji danych. PUODO wskazał, że żaden podmiot nie może zbierać danych, do których przetwarzania nie jest uprawniony poprzez przepis prawa.
Powyższe koresponduje z treścią wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 12 stycznia 2017 r. (I SA/Po 1459/16), w którym można przeczytać:
„przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie upoważniają organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego do żądania podawania przez właścicieli nieruchomości informacji obejmujących dane osób zamieszkujących daną nieruchomość. Zatem na potrzeby ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, wystarczające jest ustalenie samej liczby osób zamieszkałych pod danym adresem, a nie ich danych osobowych. Wysokość opłat jest określana na podstawie wyłącznie liczby osób, a nie ich danych identyfikacyjnych. Jednocześnie art. 51 Konstytucji określa, że ujawnienie informacji dotyczących osoby może odbywać się tylko na podstawie ustawy i ogranicza pozyskiwanie informacji o obywatelach do przypadków niezbędnych i uznawanych w demokratycznym państwie. W rezultacie gromadzenie danych osobowych osób zamieszkujących na terenie nieruchomości, na której powstają odpady, nie jest niezbędne do ustalenia wysokości opłaty, która uzależniona jest tylko od liczby osób zamieszkujących nieruchomość”
oraz z treścią wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 7 października 2020 r. (I SA/Ol 404/20), którym wskazał, że podawanie danych współmałżonka w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właściciela nieruchomości, stanowi wyjście poza granice upoważnienia wynikającego z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Przywołane przepisy oraz stanowiska PUODO oraz sądów administracyjnych prowadzą do jednoznacznego wniosku, że gmina ma prawo do przetwarzania danych jedynie właściciela nieruchomości, który składa deklarację i ponosi odpowiedzialność za rzetelność zawartych w niej informacji. Tym samym gmina nie ma prawa przetwarzania danych o innych osobach zamieszkujących daną nieruchomość, w tym współmałżonków, w konsekwencji czego nie ma podstaw do przekazania do GUS innych danych niż dane właściciela nieruchomości, na które wskazują konkretne przepisy prawa powszechnie obowiązującego.
Podsumowując, podkreślić należy, że w opinii PUODO przy tworzeniu przepisów prawa oraz systemów informatycznych umożliwiających transfer danych, GUS obowiązany jest rozważyć jaki zakres danych osobowych jest niezbędny do skutecznej realizacji zadań programu badań statystycznych statystyki publicznej za określony rok. Z art. 89 RODO wynika, że przy przetwarzaniu danych do celów archiwalnych, badań naukowych lub historycznych albo do celów statystycznych szczególną uwagę należy przykładać do zasady minimalizacji danych. Powyższe oznacza, że należy zachować odpowiednią proporcję pomiędzy zakresem danych a celem ich przetwarzania, rozumianą również jako obowiązek ograniczenia zakresu danych do niezbędnego minimum.
Opracował mec. Piotr Stankiewicz